ARK NETWORK reference.ch · populus.ch    
 Home  | Livre d'Or  | Album-Photo  | Contact
CRIC
GRAMMAIRE & PÉDAGOGIE

LEXIQUE CILUBA – FRANçAIS – CILUBA 
DE LA TERMINOLOGIE GRAMMATICALE ET PEDAGOGIQUE
 
 

abréviation dipiidija dya mwaku 
abstrait -a mu lungenyi patupu 
accord dyumvwanagana dya myaku 
actif -enji 
action dyenza 
adjectif demonstratif mufidi mufunkunyi 
adjectif indéfini mufidi ukeena usungulula 
adjectif interrogatif mufidi mukonki 
adjectif numéral cardinal mufidi muleeji bungi 
adjectif numéral ordinal mufidi muleeji mulongu 
adjectif possessif mufidi muleeji bwena cintu 
adjectif qualificatif mufidi muleeji ngikadilu 
adjectif mufidi 
adverbe de lieu mwambikila muleeji mwaba 
adverbe de manière mwambikila muleeji ngikadilu 
adverbe de quantité mwambikila muleeji bungi 
adverbe de temps mwambikila muleeji diiba 
adverbe mwambikila 
affirmatif -shindiki 
affirmation dishindika 
affixe cilamatu 
agent cyenji 
alphabet bukwa-maleeta 
analogie difwanyikija 
analyse grammaticale disulakaja dya mwakulu 
analyse disulakaja 
antécédent ndyanjidila 
anthroponyme dina dya muntu 
anthroponymie manyinu wa meena aa bantu 
antonyme mwaku mubengyanaganyi 
apostrophe mwaku musobola 
appariemment des classes dyumvwangana dya mifileedi 
apposé mwaku mwimvwinji 
apposition dyumvwija dya mwaku 
archaïsme mwaku mukulukulu 
article kafileedi kaa cibilkidilu 
aspiration dipwita maleeta mukana 
aspiré dileeta dipwita 
assimilation difwanyikija 
astérisque katootu 
atone cibula-ntona 
attribut cyambibwa 
auxiliaire mukwacishi 
 

but kiipacila 

calligraphie ditentula 
calque kufunda kwa nsongu 
causerie muyuki 
chapitre citupa 
classe kalaasa 
collectif -a cibungi 
comparaison difwanyikija 
comparatif d’égalité mufwanyikiji wa bobumwa 
comparatif d’infériorité mufwanyikiji wa bushadila 
comparatif de supériorité mufwanyikiji wa bukulu 
comparatif mufwanyikiji 
complément circonstanciel de but cikumbajilu cileeji kiipacila 
complément circonstanciel de cause cikumbajilu cileeji ciledi 
complément circonstanciel de manière cikumbajilu cileeji ngiikadilu 
complément circonstanciel de temps cikumbajilu cileeji diba 
complément circonstanciel cikumbajilu cileeji 
complément d’agent cikumbajilu cileeji cyenji 
complément d’objet direct cikumbajilu cya cintu cyenza buludi 
complément d’objet indirect cikumbajilu cya cintu cikeena cyenza buludi 
complément d’objet cikumbajilu cya cintu cyenza 
complément de l’adjectif cikumbajilu cya mufidi 
complément de l’adverbe cikumbajilu cya mwambibwa 
complément déterminatif cikumbajilu cijadiki 
complément du nom cikumabjilu cya cibikidilu 
complément cikumbajilu 
composition difuka dya myaku 
compréhension du texte ngumvwilu wa mifundu 
concordance de temps dyumvwangana dya meba 
condition cidi cikengediibwa 
conjonction de coordination mutwangaji mulunguluji 
conjonction de subordination mutwangaji mwakunyiji 
conjonction mutwangaji 
conjugaison dikudimuka dya myaku ya pa mwanda 
consonne dileeta dicintamana 
conversation muyuuki 
copie difunda 
copule mwaku kwa pa mwanda mutwanji 
correction dilengeja, dilongolola 
crochets tulobo 
 

dérivation nominale difuka dya bibikidilu 
dérivation verbale difuka dya myaku ya pa mwanda 
dérivation difuka dya myaku 
déteminant kasunguluji 
devoir mudimu, cya kwenza 
dialecte ngakwilu 
dictée kwamba kufundisha 
dictionnaire mukanda wa nkonga-myaku 
diphtongue diyi dya maleeta abidi 
dissimilation dipampakanangana 
double point bitudilu bibidi 
doublet bubidi 
 

écriture mfundilu 
élément cyana cya 
élision disonza dya dileeta 
ellipse ditumpika dya myaku 
élocution ngakwilu 
emprunt mwaku musomba 
épithète mwaku muleeji ngikadilu 
étymologie manyinu wa mfukya-myaku 
excepté pa kumusha 
exception dyumusha 
exemple cileejilu 
exercice didibidija 
explétif -a dikumabajija 
explicatif -mumvwiji 
explication dyumvwija 
 

finale dileeta dishiikija 
fonction mudimu 
formation difuka, dyenza 
 

genre bukwa 
grammaire mwakulu 
groupe cisumbu 
guillemets tuteedi 
 

homonyme keena kaa 
 

image cimfwanyi 
imparfait diba dikeena dilongama 
impératif -kabidi, -a dijinga 
indépendant cikemenu 
infixe mwaku mufunkunyi 
interjection cikemenu 
interrogation directe lukonku luludi 
interrogation indirecte lukonku lukeena luludi 
interrogation cikonkelu 
intonation nshindumwinu 
inversion ditompakaja 
 

juxtaposition dilamacisha, dilunguluja 
 

leçon dibala 
lecture dilongesha 
lettre majuscule dileeta dikolesha 
lettre minuscule dileeta ditekesha 
lettre dileeta 
liaison ditwangaja 
 

manière mwanda, cyena-bwalu 
mode conditionnel mwanda muleeji cidi cikengediibwa 
mode impératif mwanda wa dikabila 
mode indicatif mwanda mujalama 
mode infinitif mwanda wa pawowu 
mode subjonctif mwanda mu dijinga 
mode mwanda 
morphologie mufoloji 
mot mis en apostrophe mwaku musobola 
 

narration dilonda dya bwalu 
nature ngikadilu wa cifukilu 
négatif -vidi. -pidi 
négation divila, dipidya 
néologisme mwaku mufwikakaja 
nom commun cibikidilu cisangishi 
nom propre cibikidilu cisunguluji 
nom cibikidilu 
notez bien manyayi 
 

omission dipwa moyi 
onomatopée mwaku mufwanyikijila ku mukungulu 
opposé mwaku mubengyanganyi 
ordre bulongama 
orthographe mfundilu 
 

parenthèses tuboku 
paronyme mwaku mwipacidi mukwabu ku mfundilu 
participe passé mufidi-mwanda mu kale 
participe présent mufidi-mwanda mu mpindieu 
participe mufidi-mwanda 
passé récent diba dya kale katancika 
passif -enjibu 
personne muntu 
phonème mfonema 
phonétique mfonetika 
phrase composée cyambilu ciluka 
phrase minimale kambilumbilu 
phrase simple cyambilu cipeepela 
phrase cyambilu 
phrasélogie manyinu wa byambilu 
place mwaba 
pléonasme dipingulukila pa myaku imwa 
pluriel bungi 
point d’exclamation cikemenu 
point d’interrogation cikonkelu 
point virgule cikoselu 
point citudilu 
points de suspension bitudilu bisatu 
préfixe adjectival mufileedi wa mufidi 
préfixe nominal mufileedi wa cibikidilu 
préfixe pronominal mufileedi wa mupinganyi 
préfixe verbal mufileedi wa mwaku wa pa mwanda 
préfixe mufileedi 
préposition kadyanjididi 
pronom démonstratif mupinganyi mufunkunyi 
pronom indéfini mupinganyi ukeena usungulula 
pronom interrogatif mupinganyi mukonki 
pronom personnel mupinganyi wa bantu 
pronom relatif mupinganyi wa cibikidilu 
pronom mupinganyi 
prononciation nshindumwinu 
proposition affirmative kambilu kashindiki 
proposition elliptique kambilumbilu 
proposition énonciative kambilu kambi 
proposition exclamative kambilu kakemi 
proposition impérative kambilu kakabidi 
proposition indépendante kambilu kadikadila 
proposition interrogative kambilu kakonki 
proposition négative kambilu kavidi 
proposition optative kambilu kajingi 
proposition principale kambilu kakulu 
proposition subordonnée kambilu kaakunyi 
proposition kambilu  
 

question directe lukonku luludi 
question indirecte lukonku lukeena luludi 
question lukonku 
 

radical dishina 
récitation dyamba ku moyi 
rédaction difunda 
répétition dyambulula, dipinganyina 
révision dyambulula 
 

sémantique nsemantika 
sémi-voyelle dileeta difwana-dijikuka 
signe cimanyinu 
signes de ponctuation bimanyinu bya difunda 
singulier bumwa 
solécisme cilema cya ndongamu wa mwakulu 
son mukungulu 
style direct mfundilu muludi 
style indirect mfundilu ukeena muludi 
style mfundilu, ngakwilu 
suffixe applicatif mulamaci mushikiji wa dyenzela 
suffixe passif mulamaci mushikiji wa dyanjibwa 
suffixe réciprocatif mulamaci mushikiji wa dyenzelangana 
suffixe reversif mulamaci mushikiji wa dyenzulula 
suffixe mulamaaci mushikiji 
sujet cyena-bwalu 
superlatif absolu mufwanyikijila bukulu bukeena kwelekeja 
superlatif relatif mufwanyikijila bukulu bwa kwelekaja 
superlatif mufwanyikijila bukulu 
syllabe nshilaba 
synonyme mwaku wa ngumvwilu umwa 
syntaxe nswikakajilu wa byambilu 
 

tableau noir cibasa cya kufundila 
tautologie dyambulula myaku imwa 
temps futur diiba divwavwa 
temps passé diiba dya kale 
temps présent diiba dya mpindieu 
temps diiba 
terme mwaku 
texte mifundu 
timbre de la voix mukungulu wa diyi 
tiret kalongu 
ton bas ntona wa panshi 
ton descendant ntona wa mupweki 
ton haut ntona wa muzangama 
ton montant ntona mubandi 
ton ntona, ntendu 
trait d’union kalongu kaswiki 
tréma katudilu kafunyiki 
 

verbe intransitif mwaku wa pa mwanda ukeena cintu cyenza 
verbe refléchi mwaku wa pa mwanda mudipinganyinyi 
verbe transitif mwaku wa pa mwanda mwena cintu cyenza 
verbe mwaku wa pa mwanda 
virgule kakoselu 
vocabulaire nkonga-myaku 
voix active mwanda mu dyenza 
voix passive mwanda mu dyenjiibwa 
voix diyi, mwanda 
voyelle fermée mvwayenga wa cinta 
voyelle ourverte mvwayenga mujikulula 
voyelle mvwayenga, dileeta dijikuka 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
  
(c) ADI GILBERT KADIMA BATUMONA - Créé à l'aide de Populus.
Modifié en dernier lieu le 18.09.2005
- Déjà 1947 visites sur ce site!